Prezentujemy całość postulatów IX Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami, a także wcześniejszych Konwentów regionalnych i tematycznych. Wszystkie postulaty zostały przyjęte w całości podczas głosowania przez uczestników Kongresu. Niemal wszyscy byli za, nikt nie był przeciw, jedna osoba wstrzymała się od głosu.

Postulaty z Konwentów regionalnych i tematycznych

Samorzeczniczki i samorzecznicy

• Chcemy podejmować własne decyzje i chcemy być pytani o własne zdanie.
• Chcemy zrozumienia naszych spraw, potrzeb i oczekiwań.
• Chcemy podejmować pracę.
• Chcemy uczestniczyć w tworzeniu prawa.
• Chcemy, żeby nasze prawa były przestrzegane i akceptowane.
• Chcemy mieć prawo do edukacji.
• Chcemy pełnej dostępności w każdej dziedzinie życia.
• Chcemy mieć prawo do bycia w związku.
• Chcemy być traktowani jak dorośli, bo nimi jesteśmy.
• Nie chcemy być traktowani po dziecinnemu.
• Nie chcemy być chwaleni za głupoty, tylko za konkrety.
• Nie chcemy, żeby ludzie używali wobec nas zdrobnień naszych imion i określeń typu „słoneczko”.
• Nie chcemy być głaskani po głowie.

• Liderami i liderkami dyskusji o niepełnosprawności powinni być: samorzeczniczki i samorzecznicy.
• Starsze osoby, zwłaszcza te doświadczające niepełnosprawności, powinny być szerzej włączane i zauważane w działaniach rzeczniczych – solidarność międzypokoleniowa!
• Potrzebujemy więcej sojuszników i sojuszniczek wśród polityków i decydentów.
• Częściej wykorzystujmy media jako naszych sojuszników.

Równość wobec prawa i dostęp do wymiaru sprawiedliwości

• Konwent postuluje zniesienie ubezwłasnowolnienia na rzecz decyzji wspomaganych.
• Konwent zwraca uwagę, że organizacje pozarządowe powinny zadbać, by ich eksperci byli biegłymi sądowymi.
• Konwent widzi konieczność dalszego szkolenia pracowników sądów, sędziów, prokuratorów i policjantów w zakresie pracy z osobami z różnymi niepełnosprawnościami.

Dostępność architektoniczna

• Konsultowanie zakresu dostępności z osobami z niepełnosprawnościami oraz organizacjami pozarządowymi działającym na rzecz osób z niepełnosprawnościami.
• Siedziby instytucji nie mogą być lokowane w zabytkowych budynkach, w sytuacji, kiedy istniejące bariery nie mogą być usunięte z powodu braku zgody konserwatora zabytków.
• Większa dostępność architektoniczna w instytucjach (obecność wind).
• Dostępność biur poselskich i senatorskich to konieczność.

Transport publiczny

• Zwiększenie częstotliwości kursów autobusów niskopodłogowych.
• Zwiększenie liczby i częstotliwości kursów tramwajów niskopodłogowych.
• Więcej miejsca na wózki w autobusach i tramwajach – zbyt mała przestrzeń w pojeździe do swobodnego manewrowania wózkiem.
• Przeszkolenie kierowców komunikacji miejskiej (m.in. wyczulenie na guzik „OzN”).
• Dostępne przystanki:
  • zwiększenie dostępności architektonicznej (w tym również zwrócenie uwagi na zagrożenie pożarowe i powodziowe w przypadku przejść podziemnych),
  • zwiększenie liczby toalet i komfortek,
  • zwiększenie dostępności informacyjno-komunikacyjnej (informacje o awariach, wypadkach i utrudnieniach, zmianach tras).
• Lepsze skomunikowanie dworców PKP z komunikacją miejską (zbyt duże odległości i bariery architektoniczne).
• Stop wykluczeniu komunikacyjnemu mniejszych miejscowości – przywrócenie i zwiększenie częstotliwości kursowania autobusów i pociągów (w tygodniu i w weekendy).
• Zwiększenie floty pojazdów specjalistycznych i liczby kierowców.
• Pomoc asystenta przy wsiadaniu do środków transportu specjalistycznego.
• Przeszkolenie kadry obsługującej pojazdy transportu specjalistycznego.
• Oznakowanie miejsc remontowanych w mieście Łodzi celem uniknięcia wypadków i zagrożenia życia.
• Usprawnienie usługi korzystania z hulajnóg miejskich, aby uniknąć porzucania ich w miejscach, gdzie naraża to życie i zdrowie ludzi.

Dostępność – komunikowanie się

• Tłumacz języka migowego powinien być rzeczywiście dostępny w każdym urzędzie i innej instytucji (może być to także możliwość skorzystania z wideotłumacza).
• Procedury urzędowe wobec osób z problemem komunikowania się werbalnego powinny odbywać się z użyciem nowoczesnych technologii.
• Uproszczenie formularzy, regulaminów i wniosków w instytucjach i urzędach.

Niezależne życie

• Konwent uważa za konieczne wprowadzenie rozwiązań systemowych dotyczących mieszkalnictwa, asystencji osobistej i placówek pobytu dziennego dla osób z niepełnosprawnościami.

Niezależne życie – mieszkalnictwo

• Sporządzenie lokalnego planu deinstytucjonalizacji.
• Przegląd zasobu mieszkań należących do Urzędu Miasta Łodzi (zliczenie pustostanów).
• Zwiększenie liczby mieszkań komunalnych dostępnych, przystępnych kosztowo.
• Przegląd osób w DPS-ach oczekujących na mieszkania.
• Zwiększanie co roku proporcji środków na usługi środowiskowe kosztem usług instytucjonalnych.
• Uruchomienie Społecznych Agencji Najmu (SAN).
• Wprowadzenie programu zamiany mieszkań.
• Wprowadzenie ulg lub dopłat do mieszkań.
• Sporządzenie planu zwiększenia liczby mieszkań wspomaganych.
• Rozwój wspomaganych społeczności mieszkaniowych.
• Pozyskanie środków na remonty mieszkań (wyremontowanie pustostanów).
• Uruchomienie programu „Mieszkanie dla pracującej osoby z niepełnosprawnością”.

Edukacja

• Uwrażliwianie rówieśników, samorządów uczniowskich, rad rodziców i nauczycieli na uczniów z niepełnosprawnościami, w tym z niepełnosprawnościami niewidocznymi i zaburzeniami rozwojowymi.
• Uwzględnienie w materiałach edukacyjnych i terapeutycznych wieku i etapu rozwojowego dziecka, tak by wykluczyć infantylizację treści edukacyjnych.
• Uwzględnianie perspektywy i potrzeb rodzica z niepełnosprawnością w systemie edukacji.
• Zapewnienie przepływu informacji o projektach, szkoleniach do mniejszych samorządów.
• Szkoły i placówki edukacyjne powinny w szerszy sposób wspierać rodziców dzieci z niepełnosprawnościami.
• Wypracowanie procedur reagowania na sytuacje kryzysowe w szkole.
• Dedykowanie funduszy szkoleniowych dla nauczycieli również o tematyce dostępności dla uczniów i dla rodziców z niepełnosprawnościami.
• Opracowanie procedur nauczania zdalnego z uwzględnieniem dostępności dla uczniów z różnymi niepełnosprawnościami.

Praca – postulaty do podmiotów tworzących prawo w zakresie rynku pracy osób z niepełnosprawnościami

• Likwidacja pułapki rentowej.
• Realizacja wsparcia w okresie adaptacyjnym w miejscu pracy w celu zaaklimatyzowania nowo zatrudnionego pracownika czy pracowniczki z niepełnosprawnością w nowym miejscu pracy.
• Zestandaryzowanie etapu diagnozy potrzeb w aktywizacji zawodowej bez względu na rodzaje finansowania tego procesu.
• Powołanie pełnomocnika ds. osób z niepełnosprawnościami w każdej gminie oraz doradcy lub doradczyni dla pracodawców.
• Wzmocnienie kontroli warunków pracy i faktycznej pracy wykonywanej przez osoby z niepełnosprawnościami, przeciwdziałanie powstawaniu sztucznych stanowisk pracy zdalnej, na których pracownicy z niepełnosprawnościami skarżą się na brak kontaktu z przełożonymi oraz zespołem.
• Położenie większego nacisku na kompetencje pracownika z niepełnosprawnością, a nie na środki pieniężne i dotacje.
• Uświadamianie pracodawców nt. Konwencji ONZ oraz praw osób z niepełnosprawnościami.
• Wsparcie coacha lub mentora, który będzie towarzyszył osobie z niepełnosprawnością na każdym etapie aktywizacji zawodowej, także w miejscu pracy (do 3 miesięcy).
• Uwzględnienie asystentów i trenerów biegle komunikujących się w polskim języku migowym oraz znających kulturę i środowisko Głuchych w programach skierowany do świadczenia usług dla osób z niepełnosprawnością słuchu.

Praca – postulaty do środowiska osób z niepełnosprawnościami

• Wzrost świadomości osób z niepełnosprawnościami w zakresie prawa pracy oraz możliwości podejmowania zatrudnienia bez względu na zapisy w orzeczeniach.
• Zmiana postaw osób z niepełnosprawnościami – obecnie w wielu przypadkach nie ujawniają niepełnosprawności i nie otrzymują w pełni należytych praw związanych z niepełnosprawnością z obawy przed stygmatyzacją.

Praca – postulaty do pozostałych interesariuszy systemu zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami

• Wprowadzenie tematyki niepełnosprawności i pracy w różnorodnym zespole jako elementu obowiązkowego na studiach dla osób rekrutujących do pracy.
• Ocenianie pracownika pod kątem kwalifikacji, a nie stopnia niepełnosprawności.
• Udostępnienie szerokiego wachlarza instrumentów wsparcia bezrobotnej osoby z niepełnosprawnością, możliwych do zastosowania w zależności od zdiagnozowanych indywidualnych barier i potrzeb.
• Zwiększenie liczby ofert pracy adresowanych do osób z wykształceniem wyższym i z większymi ambicjami zawodowymi.
• Powołanie Centrum Komunikacji dla osób z niepełnosprawnościami słuchu i mowy w celu zwiększenia samodzielności i dostępności w komunikowaniu w polskim języku migowym.
• Działania uświadamiające współpracowników w zakresie potrzeb oraz indywidualnych możliwości osób z niepełnosprawnościami.

„Dylematy reprezentacji”. Postulaty z sesji równoległych IX Kongresu

Sesja 1. „Nic o nas bez nas – jak wzmocnić głos self-adwokatów?”

• Dostępność kursów i szkoleń dla osób, które chcą zostać self-adwokatami, w formie zdalnej i stacjonarnej.
• Branie pod uwagę głosów self-adwokatów z wykorzystaniem mediów masowych. Jeśli mamy wydarzenia, na których ustalamy zasady dla danej grupy, to zgodnie z zasadą „Nic o nas bez nas” powinniśmy zaprosić przedstawicieli takiej grupy, żeby ich bezpośrednio zapytać o ich potrzeby oraz wyzwania.
• Chcemy więcej osób wspierających w niezależnym życiu i w dążeniu do samodzielności.
• Więcej warsztatów terapii zajęciowej, zakładów aktywności zawodowej, środowiskowych domów samopomocy, mieszkań treningowych.
• Wzmacniania i nie wykluczania głosów self-adwokatów, zgodnie z zasadą „Nic o nas bez nas”.
• Dostępność miejsc publicznych, dostępność cyfrowa i informacyjno-komunikacyjna.
• Reprezentacja w polityce, wizyty OzN w instytucjach, rozmowa, poważne traktowanie, obecność polityków na wydarzeniach o wspieraniu OzN.
• Edukacja obywatelska, edukacja włączająca – punkt początkowy to wysłuchanie głosów grup nieformalnych.
• Udział w konsultacjach społecznych, potrzeba rzeczników OzN w mniejszych miastach, uczestniczenie w życiu miasta, społeczności lokalnej, aktywność, zespoły konsultacyjne.
• Widoczność OzN w mediach społecznościowych, telewizji, urzędach.
• Więcej mieszkań treningowych, bezpieczne docelowe mieszkania.
• Odpowiednio przygotowani specjaliści w mieszkaniach treningowych.
• Nie budujmy nowych DPS-ów – stop DPS-om.
• Kształcenie pracodawców nt. korzyści z zatrudniania OzN i różnorodności niepełnosprawności.
• Zwiększyć realną komunikację w miejscu pracy.
• Zmniejszać dyskryminację na rynku pracy.
• Likwidacja pułapki rentowej.
• Likwidacja złych praktyk w zatrudnianiu OzN (jako przykład zatrudnianie OzN ze znacznym stopniem niepełnosprawności jako ochroniarzy).
• Kierować pieniądze prosto do OzN, a nie do pracodawców, aby osoby same decydowały, jak je wydać.
• #PieprzyćProduktywność (dot. niektórych niepełnosprawności).
• Jeśli stan OzN nie rokuje poprawy, stopień znaczny niepełnosprawności powinien być przyznawany na stałe, a nie przedłużany.
• Powinien zostać wprowadzony uproszczony system orzekania o niepełnosprawności, a w kompetentnej komisji orzeczniczej powinna być reprezentacja OzN.
• Edukowanie i uświadamianie społeczeństwa o różnorodności osób z niepełnosprawnościami i o potrzebach środowiska, zwłaszcza o kosztach wynikających z doświadczania niepełnosprawności.
• Edukować OzN, by poznały swoje prawa i wiedziały, jak działać w poszczególnych tematach, również na rzecz ruchu OzN.
• Przygotowanie i edukacja osób wspierających, w tym rodziców, na temat ich własnych praw i tego, na co mogą wyrażać zgodę.
• Zwiększenie potencjału dzieci z niepełnosprawnościami w systemie edukacji.
• Potrzebne jest rozumienie potrzeb i akceptacja OzN jako grupy przez społeczeństwo, ze szczególnym uwzględnieniem polityków.
• Potrzebne jest wspieranie OzN w samoakceptacji i odnalezieniu się w swojej niepełnosprawności.
• Zwiększyć otwartość na grupę OzN.
• Zmiana systemu na taki, w którym jest orzecznictwo o potrzebie wsparcia.
• Stop segregacji OzN na rynku pracy.

Sesja 2. „Poza systemem – osoby z niepełnosprawnościami szczególnie wykluczone”

Dzieci z niepełnosprawnościami w pieczy zastępczej

• Dążenie do osiągnięcia wskaźnika 0% dzieci w instytucjach całodobowych pobytu długoterminowego (zgodnie ze wskaźnikami z tzw. społecznej Strategii Deinstytucjonalizacji). Odejście od założeń Strategii Rozwoju Usług Społecznych, która zakłada, że w 2035 roku 85% dzieci będzie w pieczy zastępczej, czyli 15% dzieci pozostanie w instytucjach. Rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej, w szczególności zawodowych, możliwość zatrudniania rodziców zastępczych na umowę o pracę, minimalne wynagrodzenie wskazane jako „przywiązane” do minimalnego wynagrodzenia przy zatrudnieniu na umowę o pracę, ulgi podatkowe i inne udogodnienia.
• Skłonienie powiatów do tworzenia wyspecjalizowanych jednostek wsparcia dla rodziców zastępczych i powierzonych ich opiece dzieci (szczególnie z niepełnosprawnościami). Dziś te zadania realizują prawie zawsze powiatowe centra pomocy rodzinie i MOPS, które wyodrębniają taką jednostkę, gdzie wsparcie jest pomieszane z nadzorem – chcemy, żeby to wyglądało inaczej. Zlecanie zadań z obszaru wsparcia organizacjom pozarządowym (być może inne rozwiązanie niż Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej, który obecnie funkcjonuje w Ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej), udrożnienie wsparcia, oddzielenie wsparcia od kontroli i finansów.
• Szersze rozumienie roli asystentów rodziny i zwiększenie ich liczby, żeby w szczególny sposób wspierali oni te rodziny, które mają dzieci z niepełnosprawnością i w których są rodzice z niepełnosprawnością. Po to, żeby zatrzymać dzieci w rodzinie, kiedy jest to możliwe, a kiedy dzieci są poza rodziną, żeby wsparcie mogły dostawać rodziny zastępcze, które wychowują dzieci z niepełnosprawnością.
• Orzecznictwo powinno skupiać się na potrzebach dzieci, zamiast na chorobach czy deficytach.
• Szczególnie ważna jest sytuacja dzieci z FASD (Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych), które dzisiaj nie otrzymują orzeczeń i nie widnieją w spisie OzN, jeśli nie mają niepełnosprawności intelektualnej.
• Włączenie dzieci cudzoziemskich, migranckich, uchodźczych i każdej narodowości, które znajdują się na terenie Polski i trafiają do polskiego systemu pieczy zastępczej. Dziś mamy sytuację, że dzieci, które przyjechały po wybuchu wojny w Ukrainie, nie funkcjonują systemie pieczy zastępczej, nie dostają takiego wsparcia i takich świadczeń, jak dzieci polskie. Ten sam standard i dostępność dla każdego dziecka, bez względu na historię, narodowość, problemy, kraj pochodzenia czy kolor skóry.

Osoby niepełnosprawne w kryzysie bezdomności

• Dobra praktyka – Finlandia i program housing first, czyli mieszkanie dla osób bezdomnych, odpowiednio dostosowane do potrzeb OzN.
• Większy wpływ państwa na sytuację, mniejszy na przekazywanie finansów NGO, które zajmują się bezpośrednim wsparciem.
• Powołanie Pełnomocnika ds. Osób Bezdomnych – ogólnopolskiego lub na poziomie wojewódzkim.
• Brak meldunku to brak możliwości starania się o zasiłek czy oczekiwania na mieszkanie.

Kobiety i dziewczynki z niepełnosprawnościami

• Powinna pojawić się jedna perspektywa płci i niepełnosprawności w każdej dziedzinie życia tak, aby nie rozmawiać o tych zagadnieniach osobno.
• Powinny pojawić się Rzeczniczka do spraw Kobiet i Rzeczniczka do spraw OzN.
• Rzeczniczka do spraw Kobiet i Rzeczniczka do spraw OzN oraz nowo powołana Rzeczniczka Praw Dziecka powinny mieć uwzględnione w swojej agendzie kobiety i dziewczynki z niepełnosprawnością.
• Przy każdej Rzeczniczce powinna być rada, która będzie świadczyła usługi eksperckie.
• Rada przy Rzeczniczce ds. Kobiet powinna składać się wyłącznie z kobiet.
• Każda z Rzeczniczek powinna dysponować budżetem na badania – w celu rozpoznania wyzwań stojących przed kobietami i dziewczynkami z niepełnosprawnościami.
• Problemy, których nie da się rozwiązać na poziomie postulatów: przemoc wobec dziewczynek i kobiet, zdrowie reprodukcyjne, seksualność, ubóstwo menstruacyjne.

Osoby LGBTQA+ z niepełnosprawnościami

• Równe traktowanie związków partnerskich ze związkami małżeńskimi, które daje dostęp do dokumentacji czy wiedzy o przebiegu leczenia.
• Systemowa włączająca edukacja seksualna dla dzieci, dla kadry, dla nauczycieli, wsparcie dla rodziców.
• Bezpłatna diagnoza w kontekście neuroróżnorodności dla osób dorosłych.
• Uregulowanie ustawy o zawodzie psychologa/psycholożki.
• Przyspieszenie i włączenie strony społecznej do prac nad wspieranym podejmowaniem decyzji (np. zespół parlamentarny).
• Obowiązkowe szkolenia z zakresu antydyskryminacji we wszystkich instytucjach publicznych i na rynku pracy.
• Wdrożenie ustawowego zatrudnienia wspomaganego.
• Zwiększenie liczby asystentów wspierających OzN, ale też przeszkolenie ich tak, żeby stali się profesjonalistami.
• Zwiększenie świadomości zespołów orzeczniczych – wytyczne, szkolenia, a także wyższe płace.
• Wytyczne dla służb publicznych w zakresie różnych interwencji, dyskryminacji krzyżowej i niebinarności.
• Materiały i rzetelna wiedza, której brakuje – postulujemy, żeby na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, Ministerstwa Zdrowia oraz Ministerstwa Edukacji i Nauki powstały – wspólnie przez ministerstwa wypracowane – materiały, informatory i infolinie, gdzie osoby mogą dostać wsparcie.
• Kampania społeczna i edukacyjna.

Podsumowanie od prowadzących sesję

• We wszystkich grupach wybrzmiewały problemy osób z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym.
• Jedną z kluczowych rzeczy, o której każdy z nas musi pamiętać jest to, że dyskryminacja krzyżowa jest realna i bardzo poważnie wpływa na wykluczanie osób z niepełnosprawnościami. I że o problemach poszczególnych grup trzeba myśleć i mówić przekrojowo.

Sesja 3. „Prymat woli osoby z niepełnosprawnością – dylematy codzienności i systemu”

• Prymat woli nad najlepszym interesem osoby.
• Prawo do wspieranego podejmowania decyzji jest prawem człowieka zagwarantowanym przez Konwencję ONZ i musi być realnie stosowane wobec każdej osoby, również wobec osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną.
• Prawo do komunikacji jest prawem człowieka. Każdy człowiek ma kompetencje do komunikacji.
• Obowiązek odczytywania woli OzN i dekodowania jej komunikatów.
• Umożliwienie realizacji samej siebie przez OzN. Jeśli umożliwimy jej realizowanie samej siebie, to zobaczymy, kim ona jest i czego pragnie. Odkodowywanie i próba zbudowania oświadczenia woli jest najtrudniejszym elementem wspierania człowieka, szczególnie w zakresie decydowania prawnego (np. o leczeniu, o spadku, umowie cywilnoprawnej).
• Musimy jako Polska realizować postulat wyznaczony przez art. 12 Konwencji i stanowisko Komitetu ds. Osób z Niepełnosprawnościami i uznać, że nie ma możliwości zastępczego podejmowania decyzji przy pozbawianiu zdolności do czynności prawnych OzN. Prymat woli osoby jest najważniejszy, nawet z konsekwencjami błędów i trudnych sytuacji, które powstaną.
• Edukacja włączająca dobrej jakości jest warunkiem zmiany myślenia społecznego. Wyszczególnione grupy to:
  • urzędnicy, którzy powinni być przygotowani do obsługi osób, które komunikują się alternatywnie,
  • rodzice, którzy stają się barierą w realizacji woli człowieka i z poczucia odpowiedzialności za OzN ograniczają prawa i wolności tej osoby,
  • pracowniczki i pracownicy placówek, w których przebywają OzN, którzy aby umożliwiać realizowanie woli, potrzebują miękkich szkoleń i superwizji.
• Nowy rząd powinien jak najszybciej zająć się likwidacją ubezwłasnowolnienia.

---

Organizator Kongresu

Patronat honorowy

Partnerzy

IX Kongres Osób z Niepełnosprawnościami przygotowany został w ramach projektu „Ukraine war: OPD led disability inclusive response and recovery (Phase 2)” realizowanego przez Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON) w partnerstwie z European Disability Forum (EDF) w ramach inkluzywnej pomocy humanitarnej ze środków Christian Blind Mission (CBM)

Sfinansowano w ramach projektu „Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami – organizacja nowoczesna” ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030 PROO

Patronat medialny