10 lat Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami : Bilans marzeń i rzeczywistości — na X Kongresie Osób z Niepełnosprawnościami

Jak podczas ostatnich 10 lat zmieniła się sytuacja osób z niepełnosprawnościami w Polsce? Impulsem do takiej dyskusji był jubileusz Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami. W tym roku to wydarzenie miało miejsce bowiem po raz 10. Kongres odbył się 30 października 2024 roku w Warszawie i zgromadził osoby zaangażowane w walkę o swoje prawa, aby podjąć debatę o osiągnięciach i niedociągnięciach ostatniej dekady. Jubileuszowa edycja, organizowana pod hasłem „Bilans na 10-lecie Kongresu”, stała się platformą wymiany doświadczeń i propozycji na kolejne lata.

Celem Kongresu było jednak nie tylko podsumowanie ostatniej dekady, ale także wyznaczenie dalszych kierunków działania rzeczniczego i legislacyjnego. Kongres został objęty honorowym patronatem Rzecznika Praw Obywatelskich, prof. Marcina Wiącka, który otwierając wydarzenie opowiadał o społecznej istotności Konwencji: “Wdrożenie Konwencji jest niezbędne z punktu widzenia obowiązku państwa ochrony godności każdego człowieka. Dlatego moim priorytetem jako Rzecznika Praw Obywatelskich i moich współpracowników jest dążenie do tego, aby wreszcie doszło do podmiotowego traktowania ludzi z niepełnosprawnościami przez władze publiczne”.
 

W trakcie Kongresu tytułem Ambasadorki lub Ambasadora Konwencji wyróżnione zostały osoby działające na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami. W tym roku były to:

• Joanna Cwojdzińska - za wdrażanie systemu wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną, opartego na ich godności i podmiotowości, a także dzielenie się
  doświadczeniami, pracę na rzecz zmiany i udowadnianie, że Konwencja dotyczy wszystkich osób z niepełnosprawnościami;
  popularyzację komfortek, a także za pokazywanie i uświadamianie, jak wiele można osiągnąć
• dr Agnieszka Filipkowska - za skuteczne działania na rzecz dostępności, szczególnie dzięki wsparciu w prowadzeniu niezależnego życia;
• dr Magdalena Kocejko - za wieloletnie mądre i wartościowe, poparte pracą naukową, publicystyczną i legislacyjną, sojusznictwo w walce o prawo osób z niepełnosprawnościami, zwłaszcza kobiet, do prowadzenia niezależnego życia;
• Naczelna Rada Adwokacka - za szerzenie w środowisku adwokatów problematyki osób z niepełnosprawnościami w duchu Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, a także działania na rzecz zapewniania dostępności usług prawniczych;
• Tomasz Przybysz-Przybyszewski - za konwencyjny język, równościowe serce, dziennikarskie oko poszukujące rozwiązań zgodnych z Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami oraz uważność na potrzeby drugiej osoby;
• śp. Paweł Ilecki - za niezgodę na gorsze traktowanie człowieka z jakiegokolwiek powodu, odważne samorzecznictwo oraz bezkompromisową walkę o prawa osób mieszkających w instytucjach, przedkładaną ponad własne bezpieczeństwo.

Sesja główna, moderowana przez wiceprzewodnicząca PFON oraz prezeskę Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI) dr Monikę Zimę-Parjaszewską, skupiła się wokół tegorocznego pytania tytułowego „Kto potrzebuje Konwencji? Bilans na 10-lecie Kongresu”.

Głosy naszego środowiska oraz reprezentującego je panelistów i panelistek były podzielone. Grzegorz Markowski, dziennikarz oraz ojciec córki z niepełnosprawnością, podkreślał, że to w jaki sposób (nie) realizowana jest Konwencja praktycznie nie zmienia rzeczywistości osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin. Katarzyna Heba, wiceprezeska Fundacji im. Helen Keller, twierdziła natomiast, że jest zauważalna zmiana związana z Konwencją w życiu publicznym. Podkreślała znaczenie nowopowstających ustaw oraz zwiększającą się świadomość istoty dostępności cyfrowej, jak i architektonicznej. W swoich wypowiedziach zaznaczała jednak, że rozumie punkt widzenia wielu osób niezadowolonych m.in. z braku ustawy o asystencji osobistej. Monika Wiszyńska-Rakowska, pełnomocniczka RPO ds. osób z niepełnosprawnościami z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich mówiłao dalszym funkcjonowaniu w polskim porządku prawnym instytucji ubezwłasnowolnienia. Maureen Pigott, członkini Komitetu Wykonawczego European Disability Forum, również skupiała się na tym jak ogromne znaczenie ma zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia dla egzystencji konkretniej osoby . Paweł Rydelek, self-adwokat z elbląskiego PSONI, potwierdził, powołując się na swoje osobiste doświadczenia. Mówił o tym, jak ważne w życiu jego oraz innych osób z niepełnosprawnościami jest to, by móc się realizować społecznie i zawodowo, w pełni praw:

Cieszę się, że mam swoje prawa i nikt mi ich nie zabrał, że mam dom, nie jestem w nieszczęsnym DPS-ie, nie jestem ubezwłasnowolniony, bo to by była dla mnie masakra.

W panelu zwrócono uwagę, że niektóre środowiska są sceptycznie nastawione do Konwencji i blokują niezależne życia osób z niepełnosprawnościami. W tym kontekście zauważono, że jest to temat trudny dla części rodziców a ich działania przykrywają głos osób z niepełnosprawnościami.

Na zakończenia sesji głównej współprowadzący Kongres Robert Jagodziński z Fundacji Aktywnej Rehabilitacji zwrócił uwagę, że kształtując politykę publiczną wobec niepełnosprawności należy patrzeć holistycznie czego nie zrobiono przy przyjmowaniu przepisów o dodatku dopełniającym.

W ramach X Kon­gresu Osób z Nie­peł­no­spraw­no­ściami pro­gram wyda­rze­nia został podzie­lony na trzy sesje tema­tyczne, z któ­rych każda poru­szała klu­czowe wyzwa­nia, przed któ­rymi stoją osoby z nie­peł­no­spraw­no­ściami. Tema­tyka sesji kon­cen­tro­wała się na refor­mie sys­temu wspar­cia, kwe­stiach praw­nych oraz współ­pracy mię­dzynarodowej, mają­cej na celu pro­mo­wa­nie rów­no­ści i dostępu do pełni praw dla osób z nie­peł­no­spraw­no­ściami.
 

„Nie mebluj mi życia” – jak powinno wyglądać mieszkalnictwo ze wsparciem.
 

Pierwsza z sesji równoległych nosiła tytuł „Nie mebluj mi życia. Czym się różni mieszkanie od małej instytucji?” . Część tę moderował dr Zbigniew Głąb z Uniwersytetu Łódzkiego. Panelistami byli: Estera Cichowska (koło PSONI w Gdańsku, szefowa zespołu mieszkań społecznych), Wiesława Majka (mieszkanka zespołu mieszkań społecznych prowadzonego przez koło PSONI w Gdańsku), Marcin Urbaniak (Międzynarodowe Stowarzyszenie Pomocy „Słyszę Serce” z Łodzi, organizator domu
grupowego, Łódź), Zbigniew Worony (PFON, Fundacja Inne Spojrzenie), Katarzyna Karczewska (Fundacja Dom Marzeń, organizator domu grupowego, Gdynia). Podczas sesji zastanawiano się jakie elementy konieczne są do spełnienia, żeby daną formę uznać za mieszkalnictwo ze wsparciem a nie małą instytucję. Dyskutowano nad takimi elementami jak osobny pokój z łazienką i aneksem kuchennym dla każdego mieszkańca, posiadanie przez mieszkańca prawa do lokalu (np. umowy najmu) czy brak obowiązkowego powiązania usług z mieszkaniem.
 

„Nie rządź moim życiem” – kry­tyka ubez­wła­sno­wol­nie­nia. Wspar­cie w podej­mo­wa­niu decy­zji

Dru­gim aspek­tem, który był sze­roko oma­wiany na Kon­gre­sie, jest kwe­stia samo­sta­no­wie­nia – czyli prawa do podej­mo­wa­nia decy­zji w spra­wach doty­czących wła­snego
życia. Dyskusję prowadził dr Robert Trzaskowski ze Stowarzyszenia „Instytut Niezależnego Życia”. Wciąż ist­nieje ogromny pro­blem z ubez­wła­sno­wol­nie­niem osób z
nie­peł­no­spraw­no­ściami, szcze­gól­nie w odnie­sie­niu do osób z niepełnosprawnością inte­lek­tu­al­ną lub psychospo­łecz­ną. Każda osoba, nie­za­leż­nie od rodzaju nie­peł­no­spraw­no­ści, powinna mieć prawo do podej­mo­wa­nia decy­zji o swoim życiu, w tym do wyra­ża­nia zgody w aspektach zwią­zanych z opieką, edu­ka­cją, zatrud­nie­niem, a także zdro­wiem. Model wspieranego podej­mo­wa­nia decy­zji, ma umoż­li­wiać oso­bom z nie­peł­no­spraw­no­ściami, które z różnych przyczyn doznają trudności w podejmowaniu decyzji o znaczeniu prawnym, kompensację tych trudności. Takie dzia­ła­nie nie polega na podej­mo­wa­niu decy­zji za daną osobę, lecz na pomocy w zro­zu­mie­niu moż­li­wych kon­se­kwen­cji wybo­rów, dostęp­nych opcji oraz zapew­nie­niu dostępu do infor­ma­cji w spo­sób dosto­so­wany do ich indy­wi­du­al­nych potrzeb. Ten typ systemu wspar­cia poma­ga w zacho­wa­niu auto­no­mii jednostki, a jed­no­cze­śnie ofe­rują pomoc w trud­nych i skom­pli­ko­wa­nych sytu­acjach życio­wych.

Rola legi­sla­cji w tym zakre­sie jest nie do prze­ce­nie­nia. Z jed­nej strony konieczne jest wpro­wa­dze­nie odpo­wied­nich roz­wią­zań praw­nych, które umoż­li­wią eli­mi­na­cję ubez­wła­sno­wol­nie­nia, a z dru­giej – zapew­nie­nie odpo­wied­nich instru­men­tów wspie­ra­ją­cych samo­sta­no­wie­nie osób z nie­peł­no­spraw­no­ściami. W trak­cie sesji omó­wiono zagro­że­nia zwią­zane z ubez­wła­sno­wol­nie­niem, w tym nad­uży­wa­nie tej insty­tu­cji, co ogra­ni­cza wolność i prawa osób z nie­peł­no­spraw­no­ściami. W takcie dyskusji ze strony Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej padła deklaracja, że Adwokatura będzie swoim merytorycznym zapleczem wspierać osoby z niepełnosprawnościami w tworzeniu systemu wspieranego podejmowania decyzji.
 

„Jeste­śmy w tym razem” – współ­praca euro­pej­ska w pro­mo­wa­niu praw osób z nie­peł­no­spraw­no­ściami
 

Sesja ekspercka „Jesteśmy w tym razem. Jak w Unii Europejskiej radzimy sobie z Konwencją”, moderowana przez dr Annę Drabarz z Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami, zgromadziła ekspertów zajmujących się prawami osób z niepełnosprawnościami w wymiarze międzynarodowym. W dyskusji panelowej udział wzięli: mec. Anna Błaszczak-Banasiak (dyrektorka Amnesty International w Polsce), Kamil Goungor (specjalista ds. polityk w European Network on Independent Living) oraz Milan Šveřepa (dyrektor Inclusion Europe). Podczas sesji przeanalizowano praktyczne aspekty wdrażania Konwencji w codziennym życiu obywateli Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów zapewnienia reprezentacji osób z niepełnosprawnościami w życiu publicznym i politycznym Unii Europejskiej, implementacji Europejskiego Aktu o Dostępności oraz skuteczności przepisów antydyskryminacyjnych na rynku pracy. Istotnym wątkiem dyskusji była także potrzeba i możliwości rozszerzenia tych regulacji na inne sfery życia społecznego. Wydarzenie wzbogaciło wystąpienie Krzysztofa Patera, wiceprzewodniczącego Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, który poruszył między innymi temat wykluczania osób z niepełnosprawnościami z możliwości korzystania z praw wyborczych. Uczestnicy i eksperci wspólnie poszukiwali rozwiązań dla lepszej implementacji praw osób z niepełnosprawnościami w UE, a publiczność aktywnie uczestniczyła w debacie poprzez zadawanie pytań i udział w interaktywnych głosowaniach dotyczących priorytetów w tym obszarze.

Na zakończenia Kongresu przedstawiciele PFON stwierdzili, że podczas Kongresu po raz pierwsze otwarcie powiedziano o pewnych sprawach utrudniających wdrożenie Konwencji i wyrazili nadzieje, że wynikiem Kongresu będzie to, że sprawy te będę dalej w debacie publicznej otwarcie poruszane.

Adres

KRS: 0000161135

NIP: 525-22-71-155

KONTO: Bank BNP Paribas 69 1600 1462 1890 6791 8000 0001

Białostocka 4/2
Warszawa, 03-741

Kontakt

biuro@pfon.org

(+48) 22 299 18 62

Polskie Forum Osób
z Niepełnosprawnościami

Menu

Polub nas