Międzynarodowa konferencja nt. Konwencji ONZ i Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności

17 października 2011 r. odbyła się w Warszawie międzynarodowa konferencja „Węzłowe zagadnienia wdrażania Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych oraz Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności 2010-2020”, zorganizowana przez Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych. Treść tych dwóch dokumentów stanowi przełom w traktowaniu problemów niepełnosprawności.

Na konferencję, którą patronatem objął Prezydent RP Bronisław Komorowski, przybyło 150 osób, w tym goście zagraniczni reprezentujący europejskie organizacje osób niepełnosprawnych.

Konferencję poprzedziło zorganizowane w Warszawie dwudniowe spotkanie Zarządu Europejskiego Forum Osób Niepełnosprawnych (European Disability Forum – EDF), podczas którego wymieniono poglądy na temat obecnego stanu implementacji Konwencji w krajach, które już dokonały aktu ratyfikacji oraz na temat sytuacji w Polsce. Konwencję ratyfikowało dotychczas 19 krajów Unii Europejskiej. Oprócz Polski nie ratyfikowały jej jeszcze: Bułgaria, Estonia, Finlandia, Grecja, Irlandia, Malta i Holandia.

Na posiedzenie Zarządu EDF, z udziałem Zarządu Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnych, został również zaproszony wiceminister pracy Jarosław Duda – Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Jak powiedział min. Duda, zaawansowane przygotowanie naszego kraju do ratyfikowania Konwencji pozwala mieć nadzieję, iż stanie się to w ciągu najbliższych kilku miesięcy. Pełnomocnik nie ukrywał, że z uwagi na realia procesu legislacyjnego, szybkie dostosowanie niektórych przepisów polskiego prawa do wymogów Konwencji będzie pewnym problemem.

Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych została przyjęta przez Unię Europejską w 2010 roku, a weszła w życie w roku 2011. Europejskie Forum Osób Niepełnosprawnych wzywa wszystkie państwa członkowskie UE do ratyfikacji i wdrożenia Konwencji. Ważne jest jej poprawne wdrożenie na poziomie prawa krajowego.

Ruch osób niepełnosprawnych będzie dążył do tego, aby instytucje europejskie spełniły swoje obietnice związane z wdrożeniem Konwencji ONZ. Prezydent EDF Yannis Vardakastanis podkreślił: „Teraz czas na następny krok instytucji Unii Europejskiej ku implementacji Konwencji. Jedyną drogą naprzód dla instytucji europejskich jest praca w zgodzie z Konwencją. Jej reguły i podstawowe wartości są jasne, jasne są również mechanizmy jej implementacji. Równocześnie EDF zobowiązuje się do aktywnego zapewniania respektowania praw osób niepełnosprawnych”.

Ruch osób niepełnosprawnych stale potwierdza swoje zaangażowanie w sprawę implementacji Konwencji. Członkowie zarządu EDF wyjaśnili, w jaki sposób Europejskie Forum Osób Niepełnosprawnych przygotowuje obecnie działania oraz mechanizmy wdrożeniowe dotyczące:

funduszy strukturalnych – służące monitorowaniu nowych warunków otrzymywania wsparcia finansowego z Unii. Fundusze powinny być przyznawane regionom europejskim tylko wtedy, gdy dowiodą właściwego i skutecznego wdrażania Konwencji ONZ.
kryzysu finansowego – stworzony zostanie punkt obserwacyjny wpływu kryzysu gospodarczego na życie osób niepełnosprawnych. Jego rolą będzie opracowanie raportu o wpływie kryzysu na życie 80 milionów osób niepełnosprawnych w Europie.

Uczestnicy konferencji zaapelowali do władz o ratyfikację przez Polskę Konwencji jeszcze przed końcem polskiej prezydencji w UE w grudniu tego roku. Irena Wóycicka, minister w Kancelarii Prezydenta RP, mówiąc, że Polsce potrzebny jest dobry plan implementacji Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności 2010-2020, zadeklarowała chęć włączenia się Kancelarii we wsparcie tego procesu.

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk omówił kilka przepisów Konwencji, które będą wymagać zmian w polskim systemie prawnym – m.in. art. 12, który wymusi nowelizację kodeksu cywilnego w zakresie przepisów dotyczących zdolności do czynności prawnych i ubezwłasnowolnienia. Wiceminister pracy Czesława Ostrowska omówiła prawną procedurę ratyfikacji Konwencji i jej znaczenie dla polskiego systemu prawnego. Zwróciła także uwagę na prace legislacyjne toczące się w polskim parlamencie, mające na celu zapewnienie zgodności polskich przepisów z regulacjami Konwencji.

Na trudności związane z implementacją Konwencji zwracali uwagę przedstawiciele PFON i delegacji zagranicznych, dzieląc się swoimi doświadczeniami. Javier Güemes, dyrektor Biura EDF, omówił węzłowe zagadnienia implementacji Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności 2010-2020. Thorkild Olesen, wiceprezes duńskiej organizacji osób niepełnosprawnych, mówił o konieczności skupienia się na zadaniach w perspektywie od 5 do 15 lat. Wraz z ratyfikacją Konwencji rzecz się zaczyna, a nie kończy – podkreślał. Po ratyfikacji, co dwa lata, każdy kraj musi przedstawić raport z tego, co w tym czasie zrobił. Duński rząd właśnie taki pierwszy raport przygotował, a organizacja osób niepełnosprawnych zamierza bacznie mu się przyjrzeć.

Podkreślano, że kryzys finansowy poważnie utrudnia wprowadzanie w życie dobrych rozwiązań. W Polsce planowane jest ulokowanie monitoringu realizacji postanowień Konwencji w strukturze zadań Rzecznika Praw Obywatelskich, który jest w to bardzo zaangażowany, jednak nie dostał na ten cel żadnych funduszy – stwierdziła Krystyna Mrugalska, wiceprzewodnicząca zarządu Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnych.

Niepokój budzi też fakt, że w Polsce udział środków przeznaczonych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na projekty poświęcone integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych w całości wydatkowanego dotychczas budżetu jest obecnie dwukrotnie niższy niż w poprzednim okresie programowania, tj. w latach 2004-2006. Mówiła o tym Joanna Wojtyńska, przedstawiając wyniki prowadzonego przez PFON od trzech lat monitoringu dotyczącego wykorzystania środków EFS na rzecz osób niepełnosprawnych.

Podczas konferencji odbył się panel z udziałem osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności prowadzony przez prof. Annę Firkowską-Mankiewicz. Uczestnicy mówili o potrzebie niezależnego życia, którego – jak podkreślali – bardzo pragną, ale na które jeszcze trzeba trochę poczekać, bo choć w obszarze decyzji czują się niezależni, to w obszarze realizacji już nie. Choć dziś jest o wiele lepiej niż jeszcze do niedawna – pomaga w tym technika – to osoby niepełnosprawne wciąż napotykają w otoczeniu i w świadomości ludzi zdrowych wiele barier, których nie są w stanie pokonać.

Uczestnicy konferencji przyjęli Apel Warszawski 2011 w sprawie niezależnego życia osób niepełnosprawnych oraz ratyfikacji i wdrażania Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych.

Zarządy EDF i PFON podziękowały Państwowemu Funduszowi Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych za wsparcie finansowe w organizacji konferencji.

W październiku 2012 r. Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych wydało publikację „Niepełnosprawność – nowe spojrzenie” prezentującą dorobek konferencji.