Opinia PFON o projekcie ustawy o asystencji osobistej

Rządowy projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami stanowi przełom w procesie wdrażania w Polsce Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, od ratyfikacji której minęło 13 długich lat. Bardzo się cieszymy, że wreszcie dotarliśmy do etapu prac parlamentarnych. Liczymy, że pójdą sprawnie, ale jednocześnie przyniosą zmiany w projekcie, niezbędne do tego, by ustawa funkcjonowała zgodnie z założeniami.

W ocenie Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami, jako najważniejsze kwestie wymagające dopracowania i zmian na etapie prac parlamentarnych, należy wskazać:

1. Wprowadzenie dowolności w przenoszeniu godzin asystencji pomiędzy miesiącami w obrębie roku kalendarzowego. Jeśli usługa ma być elastyczna i odpowiadać na realne potrzeby osoby z niepełnosprawnością, to kluczową kwestią jest możliwość „gromadzenia” godzin, choćby na wyjazd urlopowy czy turnus rehabilitacyjny, ale także na sytuację, w której wiemy wcześniej, że osoba najbliższa nie będzie mogła nas wspierać. Obecnie w projekcie ustawy nie przewidziano takiej możliwości.

2. Potrzeba zwiększenia docelowej maksymalnej liczby godzin do 360 miesięcznie. Założona w projekcie ustawy maksymalna miesięczna liczba godzin dla części osób z niepełnosprawnościami, wymagających największego wsparcia, jest zdecydowanie niewystarczająca. Jeżeli usługa asystencji osobistej ma zapewnić niezależne życie, to należy podnieść zakres godzinowy, choćby do 360 godzin miesięcznie. Z uwagi na ograniczenia budżetowe, można to zaplanować stopniowo, na późniejsze lata (nawet po 2030 roku). Jednak jeżeli usługa ta ma zapewnić niezależne życie, taki wzrost w ustawie musi być przewidziany.

3. Wprowadzenie mechanizmu corocznej waloryzacji stawek wynagrodzeń asystentów osobistych. Jest dla nas niezrozumiałe, dlaczego ustawodawca tego nie przewidział. Co więcej, nie wprowadzono żadnych mechanizmów umożliwiających waloryzację stawek, choćby za pomocą rozporządzenia. W związku z tym „zabetonowano” stawki, co będzie skutkować tym, że praca asystenta z roku na rok będzie coraz mniej atrakcyjna, a co za tym idzie, coraz trudniej będzie znaleźć osobę, która będzie chciała tę pracę wykonywać. Mało tego, nawet w momencie wejścia w życie ustawy mniej osób zdecyduje się na podjęcie się roli asystenta, wiedząc, że z każdym rokiem zarobki będą realnie coraz niższe. Absolutnie nie przekonują nas przy tym argumenty, że będzie weryfikacja funkcjonowania ustawy, w tym stawek. Doświadczenie uczy, że nawet w ustawie weryfikacja nie musi oznaczać regularnych podwyżek – warto przywołać przykład zasiłku pielęgnacyjnego, który przez wiele lat zatrzymał się na kwocie 153 zł, a obecnie 215,84 zł.

4. Wydłużenie maksymalnego okresu, na który jest ustalone prawo do asystencji osobistej do 5 lat. Oczywiście, prawo do asystencji osobistej i jej zakres powinno być stale weryfikowane, jednak okres 3-letni wydaje się zbyt krótki. Szukając kompromisu między potrzebą stałej weryfikacji i brakiem nadmiernej uciążliwości, wynikającej ze zbyt częstego poddawania się ocenie, należy wskazać na okres 5-letni.

5. Wprowadzenie ustawowej asystencji niegwarantowanej w miejsce obecnej programowej. Zapowiadane jest pozostawienie asystencji osobistej finansowanej z Funduszu Solidarnościowego, która ma być przeznaczona dla osób, które nie zakwalifikują się do gwarantowanej ustawowo asystencji (np. osoby z oceną poniżej 80 pkt.). Zapowiedź taką należy ocenić pozytywnie, jednak w związku z tym dobrym rozwiązaniem byłoby uregulowanie zasad asystencji działającej w ramach Funduszu Solidarnościowego w ramach ustawy. Doświadczenia z różnych miejsc kraju pokazują, jak różnie funkcjonujące dziś zasady są definiowane i realizowane. Istnieje potrzeba ujednolicenia standardu świadczenia asystencji gwarantowanej i niegwarantowanej.

6. Potrzebę wdrożenia możliwości określania przez organizacją pozarządową maksymalnej liczby osób, a także rodzaju niepełnosprawności osób, dla których realizowana jest usługa asystencji osobistej przez tę organizację. Wiele NGO-sów od lat specjalizuje się we wspieraniu osób z konkretnym rodzajem niepełnosprawności. Zamieszczenie takiej informacji w systemie zdecydowanie ułatwi osobom z niepełnosprawnościami wybór realizatora usługi, który najlepiej zna ich potrzeby.

7. Zawarcie wprost w ustawie gwarancji możliwości korzystania przez osoby z niepełnosprawnościami w toku ustalania prawa do asystencji osobistej ze wsparcia opiekuna prawnego lub osoby stale wspierającej.

Należy przy tym podkreślić, że konieczne jest przyjęcie równolegle regulacji ustawowej poświęconej wsparciu seniorów na podobnych warunkach. Powinny więc istnieć odrębne regulacje – dla osób z niepełnosprawnościami i dla seniorów. Niestety, projekt ustawy o bonie senioralnym nie spełnia standardów nowoczesnego podejścia do usług społecznych. Powinien on ulec poprawie, poprzez przyjęcie niektórych mechanizmów ustawy o asystencji osobistej, np. możliwości wyboru realizatora. Przede wszystkim jednak bon powinien być skierowany do seniora, a nie jego zstępnego, a także musi być możliwy do uzyskania od 65. roku życia, tak, by nie powstała luka pomiędzy asystencją osobistą a bonem senioralnym.

Adres

KRS: 0000161135

NIP: 525-22-71-155

KONTO: Bank BNP Paribas 69 1600 1462 1890 6791 8000 0001

Białostocka 4/2
Warszawa, 03-741

Kontakt

biuro@pfon.org

(+48) 22 299 18 62

Polskie Forum Osób
z Niepełnosprawnościami

Menu

Polub nas