Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami, PFON

„Przyjęcie ustawy o asystencji osobistej znalazło się zarówno w tzw. 100 konkretach Koalicji Obywatelskiej oraz programach innych partii tworzących obecną koalicję rządową, jak i w umowie koalicyjnej. Pomimo upływu ponad 500 dni od zaprzysiężenia Rady Ministrów projekt nie został jeszcze skierowany do parlamentu, a co gorsza z informacji dostępnych na stronie Rządowego Centrum Legislacji wynika, że istnieje duże zagrożenie, że nie będzie on spełniał międzynarodowych standardów usługi asystencji osobistej, wyrażonych w Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami oraz w Komentarzu ogólnym nr 5. Mamy wobec tego ogromne obawy, że zamiast obiecanej ustawowej asystencji osobistej środowisko osób z niepełnosprawnościami dostanie „produkt asystenckopodobny”. Świadczy o tym niestety co najmniej kilka argumentów...”. Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami pisze do premiera Donalda Tuska. Poniżej publikujemy pełną treść pisma.

Warszawa, 29.05.2025 r.

Szanowny Pan
Donald Tusk
Prezes Rady Ministrów
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Al. Ujazdowskie 1/3
00-583 Warszawa

Szanowny Panie Premierze,

Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami pragnie wyrazić głębokie zaniepokojenie stanem prac nad rządowym projektem ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (UD168).

Przyjęcie ustawy o asystencji osobistej znalazło się zarówno w tzw. 100 konkretach Koalicji Obywatelskiej oraz programach innych partii tworzących obecną koalicję rządową, jak i w umowie koalicyjnej. Pomimo upływu ponad 500 dni od zaprzysiężenia Rady Ministrów projekt nie został jeszcze skierowany do parlamentu, a co gorsza z informacji dostępnych na stronie Rządowego Centrum Legislacji wynika, że istnieje duże zagrożenie, że nie będzie on spełniał międzynarodowych standardów usługi asystencji osobistej, wyrażonych w Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami oraz w Komentarzu ogólnym nr 5. Mamy wobec tego ogromne obawy, że zamiast obiecanej ustawowej asystencji osobistej środowisko osób z niepełnosprawnościami dostanie „produkt asystenckopodobny”. Świadczy o tym niestety co najmniej kilka argumentów:

Przede wszystkim nie można zgodzić się z tezą przedstawioną przez Ministerstwo Finansów (znak sprawy: FS9.021.33.2024.127.4.2025.TYU, pkt 2) o zbieżności celów usługi asystencji osobistej i świadczenia wspierającego.
Do prawidłowej realizacji obowiązku państwa w zakresie wsparcia osób z niepełnosprawnościami potrzebne jest wdrożenie wielu instrumentów. Powinny one być komplementarne, nie można więc utożsamiać usługi niepieniężnej ze świadczeniem pieniężnym. W naszej ocenie, wprowadzenie zapowiadanej w kampanii wyborczej usługi nie może polegać na tym, że osoba z niepełnosprawnością może jedynie zamienić na nią dotychczasowe świadczenie pieniężne.
Przez analogię można byłoby zestawić art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci („Celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych”) z art. 2 ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – „Aktywny rodzic” („Celem świadczeń „aktywny rodzic” jest ułatwienie rodzicom i innym osobom wypełniającym funkcje rodzicielskie pogodzenia zadań związanych z rodzicielstwem z aktywizacją zawodową”). „Zbieżność celów” ma w tym przypadku podobny charakter, jak we wzmiankowanej uwadze do projektu ustawy o asystencji osobistej, a jednak nie stanowiła argumentu podważającego zasadność obu rozwiązań skierowanych do rodziców wychowujących dzieci.
Nie możemy się zgodzić z uwagą Ministerstwa Finansów (znak sprawy jw., pkt 14) wykluczającą możliwość bezpośredniego przekazywania środków na realizację asystencji osobistej zarówno do powiatów, jak i do innych podmiotów będących jej realizatorami. Jedną z podstawowych zasad asystencji osobistej jest to, że osoba z niepełnosprawnością powinna mieć pełną kontrolę nad tą usługą. Oznacza to także możliwość swobodnego wyboru jej realizatora, którym może być zarówno powiat, jak i organizacja pozarządowa. Przeczyłby temu obowiązek starania się przez organizacje pozarządowe o podpisywanie umów z każdym powiatem, w którym chcą realizować usługi.
Chcemy przy tym podkreślić, że system sugerowany przez Ministerstwo Finansów ograniczy konkurencję, przerzucając ciężar na powiaty – z potencjalną szkodą dla osób z niepełnosprawnościami. Należy równocześnie podkreślić, że analogiczny do proponowanego w projekcie ustawy, a kwestionowanego przez Ministerstwo Finansów, system działa w ochronie zdrowia. W przypadku wyboru lekarza pierwszego kontaktu w prywatnej przychodni środki z NFZ kierowane są bezpośrednio do niej.
Za niesprawiedliwą należy uznać propozycję Ministerstwa Finansów (znak sprawy jw., pkt 3), zgodnie z którą osoba z niepełnosprawnością zatrudniająca samodzielnie asystentów nie otrzyma środków na koszty organizacyjne i administracyjne obsługi asystencji, podczas gdy realizatorzy mają je otrzymywać. Oznacza to tyle, że osoba ta będzie musiała opłacić te koszty z własnych środków lub przeznaczyć na to prywatny czas. W praktyce takie rozwiązanie byłoby karaniem osoby z niepełnosprawnością stosującą rozwiązanie zgodne z Konwencją, wypracowanymi standardami, z powodzeniem stosowane w wielu krajach.
W naszej ocenie, dla zapewnienia stabilności realizacji asystencji osobistej konieczne jest uregulowanie stawki godzinowej w ustawie, a nie – jak sugeruje Ministerstwo Finansów (znak sprawy jw., pkt 11) – w drodze rozporządzenia. Jest to szczególnie istotne na etapie budowania zasobu kadrowego i wspomnianego w uwadze ministerstwa należnego prestiżu, a więc warunków kluczowych do prawidłowego rozwoju usługi w Polsce.
Wbrew uwadze wyrażonej przez Ministerstwo Finansów (znak sprawy jw., pkt 5), postulujemy również pozostawienie programów asystencji osobistej finansowanych z Funduszu Solidarnościowego. Określony w projekcie ustawy próg 80 punktów poziomu potrzeby wsparcia jest relatywnie wysoki, a w pierwszym i drugim roku obowiązywania ustawy jest jeszcze wyższy. Nasze doświadczenia pokazują, że wiele osób z niepełnosprawnościami mimo niższej oceny punktowej również potrzebuje wsparcia asystenta osobistego. Stąd potrzeba zachowania możliwości skorzystania z tej usługi także dla tych osób.

Konieczność zgłoszenia przez nas powyższych zastrzeżeń jest tym bardziej zastanawiająca, że przedstawiciele rządu zgłaszali – analogiczne do naszych argumentów – uwagi do prezydenckiego projektu ustawy o asystencji osobistej i zapowiadali, że projekt rządowy w wyżej wymienionych wyżej punktach będzie spełniał pełny standard wynikający z Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami.

Z poważaniem,

dr Krzysztof Kurowski

Przewodniczący

Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami

Do wiadomości:

Maciej Berek, Minister – Członek Rady Ministrów, Przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów
Andrzej Domański, Minister Finansów
Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Łukasz Krasoń, Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych

Ustawa zgodna z Konwencją czy „produkt asystenckopodobny”? PFON pisze do premiera

Adres

Kontakt

Polskie Forum Osób
z Niepełnosprawnościami

Menu

Polub nas