Projekt ustawy o numerze UD80 w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.
Poniżej zamieszczamy zgłoszone przez PFON, PSONI oraz INŻ uwagi do projektu ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji. Na samym dole strony znajduje się załącznik z tabelą z wyszczególnionymi poprawkami.
Projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji to zapowiedź niezwykle istotnej reformy, oczekiwanej od wielu lat przez środowisko osób z niepełnosprawnościami, dla którego kompasem jest Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, ratyfikowana przez Polskę w 2012 roku. Witamy tę reformę z dużą nadzieją, ale i obawą, czy w pełni zrealizuje art. 12 Konwencji i Komentarz ogólny nr 1 Komitetu ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami.
Niezależnie od zgłaszanych niżej uwag, a także przyjętego ostatecznie kształtu przepisów, jesteśmy przekonani, że kluczowe będzie właściwe zrozumienie ustawy zarówno przez wymiar sprawiedliwości, jak i środowisko prawników i wreszcie same osoby z niepełnosprawnościami, ich rodziny i otoczenia. Wdrażanie tego rodzaju reformy to obawy wielu interesariuszy. Z jednej strony niezbędne więc będzie zadbanie o praktykę stosowania nowych przepisów, poprzez podniesienie wiedzy i świadomości wymiaru sprawiedliwości, z drugiej zaś – wytłumaczenie nowych instrumentów społeczeństwu w sposób przystępny, włącznie z opracowaniem materiałów w tekście łatwym do czytania i zrozumienia oraz polskim języku migowym.
Z życzliwością towarzyszyliśmy dotychczasowym pracom, zgłaszając uwagi na każdym etapie prac nad projektem. Dlatego pozostajemy do Państwa dyspozycji, jeśli potrzebne będzie doprecyzowanie wskazanych przez nas uwag, a także wypracowanie przepisów, które będą satysfakcjonujące dla wszystkich.
Zwracamy uwagę na bardzo dobrze wyrażoną zasadę woli, która powinna być priorytetem w ustanawianiu wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych. Proponujemy podkreślenie prymatu woli w uzasadnieniu, które będzie bardzo istotne dla sądów orzekających o instrumentach wsparcia
Proponujemy dodanie do ogólnych przepisów celu wspieranego podejmowania decyzji, który będzie miał decydujące znaczenie w praktyce stosowania przepisów przez sądy.
Propozycja brzmienia Art. 1 lub 2: Celem ustawy jest zapewnienie osobie wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych zgodnie z jej wolą, z poszanowaniem jej praw i interesów.
Definicja osoby potrzebującej wsparcia (rozumie się przez to osobę, dla której ma być ustanowiony kurator wspierający albo kurator reprezentujący) odwołuje się do sformułowania „ma być ustanowiony”, które w kontekście przepisów o ubezwłasnowolnieniu zostało zmienione już w 2007 r. Z tego powodu, a także dla precyzyjnego określenia osoby, konieczna jest zmiana definicji, a następnie szczegółowa analiza całego projektu. Obecnie rozróżnienie między osobą wspieraną a potrzebującą wsparcia jest niejasna.
Propozycja brzmienia Art. 3 p. 6: Ilekroć w ustawie jest mowa o:
6) Osobie potrzebującej wsparcia – rozumie się przez to osobę potrzebującą wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych”
Ustawodawca powinien stworzyć jednolity system wsparcia dla seniorów niezależnie od tego czy posiadają zstępnych, czy też nie.
Ustawa wprowadza podwójne standardy usług dla seniorów. Rekomenduje się przyznanie bonu wszystkim seniorom spełniającym wymagania punktowe i zastąpienie usług opiekuńczych, które w części gmin nie są realizowane.
Propozycja brzmienia Art. 4 p. 3: Usunięcie przepisu.
W związku z brakiem wskazań art. 4 dotyczących reprezentacji osoby zlecającej asystę, a także upoważnienia asystenta prawnego do podejmowania czynności w imieniu osoby zlecającej asystę, proponujemy w art. 4 ust. 1 wykreślenie sformułowania „faktycznego” i pozostawienie terminu „wsparcia” w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych.
Przepis wskazujący zakres czynności wykonywanych w ramach asysty prawnej – „Do czynności, o których mowa w ust. 1 należy w szczególności” – nie jest precyzyjny. Proponujemy jego zmianę podkreślającą, że chodzi o czynności w ramach wsparcia wykonywanego zgodnie z ust. 1.
Propozycja brzmienia Art. 4 ust. 1: Przez umowę asysty prawnej asystent prawny zobowiązuje się do udzielenia osobie wspieranej zlecającej asystę wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych przy prowadzeniu jej własnych spraw określonych w umowie.
Propozycja brzmienia Art. 4 ust. 2: Do czynności wykonywanych w ramach wsparcia, o którym mowa w ust. 1 należy w szczególności
Obecna treść tego artykułu: „W przypadku zawarcia umowy o asystę prawną z więcej niż jedną osobą przyjmującą obowiązki asystenta prawnego z takim samym zakresem czynności wspierających, każdy z nich może działać niezależnie, chyba że co innego wynika z treści umowy o asystę prawną” wywołuje wiele wątpliwości.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na problematyczny termin „czynności”, które zdaniem PFON i PSONI należy zastąpić sformułowaniem „z takim samym zakresem wsparcia”. Umowa o asystę prawną polega bowiem na udzieleniu wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych.
Propozycja brzmienia Art. 7 ust. 2: W przypadku zawarcia umowy o asystę prawną z więcej niż jedną osobą przyjmującą obowiązki asystenta prawnego z takim samym zakresem wsparcia, każdy z nich może działać niezależnie, chyba że co innego wynika z treści umowy o asystę prawną
Uzasadnienie do uwagi jak do art. 7 ust. 2
Propozycja brzmienia Art. 8: Osoba wspierana udziela asystentowi prawnemu wszelkich informacji potrzebnych do należytego wykonywania wsparcia objętego umową o asystę prawną
Proponujemy stosowanie w całej ustawie nowej terminologii stanowiącej podstawę ustanowienia kuratora - „nie jest w stanie zrozumieć treści lub skutków oświadczenia woli lub dokonać samodzielnie czynności prawnych oraz która w związku z tym nie może w dostateczny sposób chronić swoich interesów”
Terminologia użyta w projekcie – „postrzegać i oceniać rzeczywistość lub samodzielnie kierować swoim postępowaniem” opiera się na zwrotach występujących obecnie w przepisach odnoszących się do ubezwłasnowolnienia, której praktyka stosowania nie odpowiada celom nowego systemu wsparcia.
Propozycja brzmienia Art. 11: Sąd ustanawiając kuratora bierze pod uwagę to, w jakim zakresie osoba potrzebująca wsparcia jest w stanie zrozumieć treść lub skutki oświadczenia woli lub dokonać samodzielnie czynności prawnych, jej sytuację osobistą i majątkową oraz rodzaj spraw, przy prowadzeniu których wymagane jest wsparcie.
Obecna treść przepisu wprowadza nieuzasadnione ograniczenie dla sądu poszukującego kandydata na kuratora poprzez alternatywę rozłączną „albo” dotyczącą gminy albo ngo lub placówki. Ze względu na przewidywane trudności w poszukiwaniu kandydatów należy rozszerzyć możliwości działań w tym zakresie przez sąd.
Propozycja brzmienia Art. 12 ust. 2: W braku kandydata na kuratora sąd zwraca się o jego wskazanie do gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu osoby potrzebującej wsparcia lub do organizacji pozarządowej zajmującej się ochroną praw osób z niepełnosprawnościami lub do placówki, w której przebywa osoba potrzebująca wsparcia.
Termin „sprzeczność między interesami” jest terminem niezdefiniowanym, który nie występuje w polskim systemie prawnym. Proponujemy zastąpienie terminu pojęciem „konfliktu interesów”, którego znaczenie jest powszechnie znane.
Propozycja brzmienia Art. 13 ust. 3: Sąd może ustanowić jednego kuratora dla kilku osób, jeżeli nie występuje pomiędzy nimi konflikt interesów.
Obecna treść przepisu „Kuratora ustanawia się na oznaczony czas, odpowiedni do potrzeb osoby potrzebującej wsparcia, nie dłuższy niż pięć lat. Ustanowienie kuratora można ponawiać” przewiduje za długi naszym zdaniem okres kurateli. Wydaje się, że 3 lata będą wystarczające z jednej strony dla zabezpieczenia praw i interesów osoby potrzebującej wsparcia, a z drugiej umożliwią sądowi odpowiednią ocenę sytuacji tej osoby, działań kuratora i pozwolą zaproponować ewentualne zmiany. 5-letni okres może być w wielu przypadkach za długi i nie odpowiadać na potrzeby różnorodnych osób. Dodatkowo należy podkreślić ogromne ryzyko związane z dyspozycją proponowanego art. 605¹² przewidzianego w art. 29 ustawy – uwaga poniżej
Propozycja brzmienia Art. 14: Kuratora ustanawia się na oznaczony czas, odpowiedni do potrzeb osoby potrzebującej wsparcia, nie dłuższy niż trzy lata. Ustanowienie kuratora można ponawiać
Obecna treść przepisu: „Na rok przed upływem okresu, na jaki ustanowiono kuratora w ostatnim prawomocnym postanowieniu sąd wszczyna z urzędu postępowanie w przedmiocie ustanowienia kuratora reprezentującego, chyba że toczy się już postępowanie w tym przedmiocie” rodzi ogromne niebezpieczeństwo w praktyce niejako „automatycznego” stosowania tych instytucji. Postulujemy rozwinięcie uzasadnienie do projektu ustawy wskazującego i podkreślającego możliwość zmiany stanu funkcjonowania i potrzeb każdej osoby, dla której wcześniej ustanowiony był kurator reprezentujący. Podkreślamy także ogromne znaczenia szkoleń i materiałów na temat osób potrzebujących wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych kierowanych do sędziów.
Art. 15. Określając zakres umocowania kuratora, sąd ma na uwadze, aby sprawy pozostawione do osobistego prowadzenia przez osobę wspieraną nie zostały nadmiernie ograniczone.
Przepis nie oddaje intencji wyrażonej w uzasadnieniu do ustawy, która jest słuszna i należy ją poprzeć. NIe została ona jednak niestety w pełni odzwierciedlona w przepisie. Z uzasadnienia wynika, że: „Projektowany art. 15 stanowi doprecyzowanie ogólnie ujętych wytycznych dotyczących ustanowienia kuratora wyrażonych w art. 11. Określając zakres obowiązków i uprawnień kuratora, sąd ma na uwadze aby sprawy pozostawione do osobistego prowadzenia przez osobę wspieraną nie zostały nadmiernie ograniczone. Niezwykle istotne znaczenie ma pozostawienie osobie wspieranej możliwie najszerszego zakresu samodzielności. W praktyce oznaczać to powinno, że sąd w pierwszej kolejności ustali czy wystarczające dla udzielenia wsparcia osobie go potrzebującej będzie ustanowienie kuratora wspierającego. Dopiero w odniesieniu do osób o bardziej złożonych potrzebach rozważyć należy ustanowienie kuratora reprezentującego, a i w tym wypadku należy każdorazowo w sposób pogłębiony zbadać zakres i sposób działania kuratora”.
Dotychczasowe brzmienie nie gwarantuje poszanowania autonomii osoby z niepełnosprawnością.
Propozycja brzmienia Art. 15: Sąd określa rodzaj i zakres obowiązków i uprawnień kuratora odpowiednio do potrzeb osoby potrzebującej wsparcia, nie ograniczając jednak ponad miarę zarówno zakresu prowadzonych spraw jak i możności ich osobistego prowadzenia.
Kurator wykonując powierzone zadania powinien przyczyniać się do włączenia osoby wspieranej w niezależne życie zgodne z jej preferencjami i poglądami, termin „włączenie w życie społeczne” jest zbyt wąski.
Podobnie termin habiltacja jako proces mający na celu pomaganie osobom w zdobywaniu nowych umiejętności, zdolności i wiedzy w kontekście niezależnego życia osób z niepełnosprawnościami wydaje się trafniejszy.
Propozycja brzmienia Art. 16: Kurator wykonując powierzone mu przez sąd zadania przyczynia się do zbudowania więzi zaufania z osobą wspieraną, do włączenia jej w niezależne życie w sposób zgodny z jej preferencjami i poglądami, poszanowania prawa tej osoby do kształtowania swego życia według własnego uznania oraz do najpełniejszego wykorzystania możliwości jej habilitacji lub leczenia.
Mimo podkreślenia w art. 2 ustawy prymatu woli, w dalszych przepisach nie stanowi ona niestety decydującego kryterium dla działań podejmowanych przez sąd. W związku z tym, mając na uwadze obowiązek kuratora do realizacji woli osoby, a także jej niezależnego życia, należy uzupełnić przesłanki zmiany kuratora w przypadku braku realizacji woli osoby wspieranej.
Propozycja brzmienia Art. 19: Z ważnych powodów sąd zmieni kuratora, a w szczególności, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych dotychczasowy kurator jest niezdolny do prowadzenia spraw albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają wolę, dobro lub interes osoby wspieranej.
W proponowanym przepisie wskazuje się, że: Ustanawiając kuratora reprezentującego sąd określa postanowieniem zakres i rodzaj spraw, które mogą być dokonywane:
Należy zwrócić uwagę, że taka redakcja jest błędna. Dokonywane są czynności, a nie zakres spraw.
Propozycja brzmienia Art. 21: Ustanawiając kuratora reprezentującego sąd określa postanowieniem zakres i rodzaj spraw przy prowadzeniu, których czynności mogą być dokonywane:
Obecna treść artykułu może budzić wątpliwości, w praktyce stosowania. Już w trakcie konsultacji społecznych różne grupy podmiotów zainteresowanych błędnie odczytują jego znaczenie, wbrew intencjom przedstawionym w uzasadnieniu do ustawy. Art. 21 jest kluczowy dla zrozumienia istoty nowych instrumentów w systemie wspierania w podejmowaniu decyzji, dlatego powinien w sposób niebudzący wątpliwości uznawać pełną zdolność do czynności prawnych każdej osoby potrzebującej wsparcia. Przede wszystkim konieczne jest wyjaśnienie, że ustawa przewiduje możliwość działania przez osobę wspieraną mimo ustanowienia kuratora reprezentującego.
Wydaje się, że nie budzi to wątpliwości projektodawcy, o czym przekonuje uzasadnienie art. 21 ustawy:
W art. 21 wprowadza się dwie możliwości działania kuratora reprezentującego. Sąd określa postanowieniem, rodzaj spraw, które mogą być dokonywane: 1) przez kuratora w imieniu osoby wspieranej albo 2) przez osobę wspieraną tylko za zgodą kuratora.
W przypadku kuratora uprawnionego do działania w imieniu osoby wspieranej, takie ustanowienie kuratora nie pozbawia tej osoby możliwości samodzielnego działania, umożliwia jedynie kuratorowi działanie, w razie stwierdzenia takiej potrzeby.
W związku z treścią uzasadnienia proponujemy doprecyzowanie przepisu w celu większej uważności sądów na indywidualną sytuację osoby potrzebującej wsparcia. Proponowany pkt 1 ust. 1 musi przewidywać doprecyzowaną możliwość równoczesnego działania osoby wspieranej oraz jej kuratora
Propozycja brzmienia Art. 21 ust. 1:
Ustanawiając kuratora reprezentującego sąd określa postanowieniem zakres i rodzaj spraw przy prowadzeniu, których czynności mogą być dokonywane:
W uzasadnieniu wskazano: “Regulacja w tym zakresie ma zagwarantować osobie wspieranej pewien margines samodzielności. Dla części osób może to mieć znaczenie terapeutyczne i być traktowane jako element przystosowania społecznego”.
Wymaga podkreślenia, że rozporządzanie mieniem przez osoby potrzebujące wsparcia nie ma znaczenia terapeutycznego, a jest wyrazem realizacji samostanowienia i korzystania ze zdolności do czynności prawnych, stanowi realizację niezależnego życia. Postulujemy dodanie ust. 3 do art. 21 wskazującego na obowiązek kuratora do upewnienia się każdorazowo, jaka jest wola osoby potrzebującej wsparcia, kurator ma obowiązek upewnić się, jaka jest wola osoby potrzebującej wsparcia.
Propozycja brzmienia Art. 21 ust. 2 oraz uzasadnienia do projektu ustawy:
W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, sąd może postanowić, że osoba wspierana samodzielnie dokonuje czynności prawnych polegających na zaciągnięciu zobowiązania lub rozporządzeniu mieniem o wartości nieprzekraczającej określonej przez sąd kwoty
ust. 3. Kurator reprezentujący przed podjęciem czynności upewnia się, jaka jest wola osoby potrzebującej wsparcia.
W projekcie w odniesieniu do przepisów art. 22 obejmujących uzyskiwanie przez kuratora reprezentującego zgody sądu w ważniejszych sprawach brak jest odniesienia do przepisów procesowych w kodeksie postępowania cywilnego określających postępowanie w tym zakresie.
Propozycja brzmienia Art. 22: Dodanie przepisów procesowych do projektowanego Rozdziału 4 kodeksu postępowania cywilnego.
Konieczna jest zmiana pojęcia „umieszczenia w domu pomocy społecznej” na „przyjęcie do domu pomocy społecznej”.
Sformułowania umieszczenie w domu pomocy społecznej można uznać za przedmiotowe w stosunku do osób potrzebujących wsparcia w korzystaniu zdolności do czynności prawnych.
Propozycja brzmienia Art. 22 pkt. 9: Przyjęcie do domu pomocy społecznej.
Należy wyjaśnić, że zgodnie z wykładnią funkcjonalną tego przepisu oraz jego uzasadnieniem, zezwolenie sądu w ważniejszych sprawach dotyczy jedynie sytuacji określonej obecnie w art. 21 ust 1 pkt 1, tj. kuratora reprezentującego działającego w imieniu osoby wspieranej. Oznacza to potrzebę doprecyzowania przepisu
Propozycja brzmienia Art. 22:
Kurator reprezentujący powinien uzyskiwać zezwolenie sądu w ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby i majątku osoby wspieranej, o ile zostały mu powierzone na podstawie art. 21 ust 1 pkt. 1
Zgodnie z treścią art. 21 oraz uwagą nr 16 kurator powinien być ustanowiony do dokonywania czynności, a nie do prowadzenia spraw. W związku z tym, należy zaproponować zmianę art. 24.
Warto doprecyzować w przepisie, czy inwentarz dotyczy całości majątku, nawet jeśli osoba ma jakąś sferę do działania samodzielnego.
Propozycja brzmienia Art. 24:
Kurator reprezentujący ustanowiony do dokonywania czynności w imieniu osoby wspieranej o charakterze majątkowym niezwłocznie po ustanowieniu jest obowiązany sporządzić inwentarz majątku osoby wspieranej i przedstawić go sądowi.
Obowiązek złożenia przez kuratora do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów powinien dotyczyć jedynie kuratora, któremu powierzono wykonywanie czynności w imieniu osoby wspieranej – art. 21 ust. 1 pkt 1.
Propozycja brzmienia Art. 25:
Sąd może zobowiązać kuratora reprezentującego,, ustanowionego do dokonywania czynności w imieniu osoby wspieranej, do złożenia do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do osoby wspieranej. Przedmioty te nie mogą zostać odebrane bez zezwolenia sądu.
Kurator wspierający jest ważnym instrumentem w systemie wspieranego podejmowania decyzji. Obecne ujęcie kuratora wspierającego marginalizuje jego znaczenie.
Mając na uwadze jego ogromną rolę dla wielu osób potrzebujących wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych, a także podkreślając walor edukacyjny tworzonych przepisów, konieczne jest odwołanie się w treści art. 26 do przykładowych czynności kuratora wspierającego, określonych na wzór art. 4 ustawy.
Propozycja brzmienia Art. 26:
1) czynna obecność przy podejmowaniu czynności prawnych przez osobę wspieraną;
2) wyjaśnienie znaczenia czynności prawnej oraz skutków oświadczenia woli;
3) zgromadzenie i przekazanie wszelkich informacji mających znaczenie dla prawidłowego dokonania czynności prawnej;
4) przekazanie oświadczenia woli osoby wspieranej jej obecności
Uzasadnienie w uwadze nr 8. Warto podkreślić w przepisie fakultatywność w działaniu sądu, który może ustanowić kuratora reprezentującego. Nawet obecne przepisy o ubezwłasnowolnieniu ja zawierają.
Propozycja brzmienia Art. 27 ustawy – art. 16 kodeksu cywilnego:
paragraf 1: Dla osoby potrzebującej wsparcia, która nie jest w stanie zrozumieć treści lub skutków oświadczenia woli lub dokonać samodzielnie czynności prawnych oraz która w związku z tym nie może w dostateczny sposób chronić swoich interesów sąd może ustanowić kuratora reprezentującego.
paragraf 3.:Sąd określa rodzaj spraw które mogą być dokonywane:
Konieczność uwzględnienia sytuacji, w której upływa czas, na jaki został kurator ustanowiony.
Propozycja brzmienia Art. 27 ustawy – art. 18 Kodeksu cywilnego:
Osoba wspierana może sama potwierdzić umowę po uchyleniu orzeczenia w przedmiocie ustanowienia kuratora reprezentującego bądź po upływie czasu, na jaki został ustanowiony bądź zmianie orzeczenia o sposobie jej reprezentacji przez zniesienie konieczności uzyskiwania zgody kuratora na czynności, w zakresie których mieści się potwierdzana umowa.
Zakres pełnomocnika rejestrowanego powinien być bardziej elastyczny, obecnie obejmuje całokształt czynności związanych z osobą i majątkiem mocodawcy. Ze względu na różnorodne potrzeby przyszłych mocodawców, należałoby umożliwić umocowanie pełnomocnika rejestrowanego także w konkretnych zakresach pożądanych przez mocodawcę.
Należy zastąpić przesłankę „która ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie postrzegać i oceniać rzeczywistości lub samodzielnie kierować swoim postępowaniem” przesłanką określoną w art. 82 kc,, wykorzystaną również w art. 956 pkt 1. 1 - czyli stan wyłączający świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli”.
Z pewnością należy wykreślić przesłankę stanu zdrowia
Propozycja brzmienia Art. 27 ustawy – art. 1032 par 2 Kodeksu cywilnego:
Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Nie dotyczy to spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy znajdującym się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
W żadnym wypadku nie można wprowadzać przeszkody małżeńskiej wyrażonej w proponowanym art. 12.1 . Postulujemy jego usunięcie
Postulujemy pozostawienie punkt 1 w par. 1 art 15 – który projekt uchyla i uzupełnienie go sformułowanie: “w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli”
W przypadku pozostawienia konstrukcji z art. 12. 1 konieczne jest usunięcia przesłanki „zaburzeń psychicznych” oraz wprowadzenie w art. 5 obowiązku zwrócenia się przez kierownika USC do sądu o rozstrzygnięcie zakresie tej przesłanki.
Mocodawca ustanawiając pełnomocnika wspierającego powinien móc wyłączyć skutek rozdzielności majątkowej w razie powstania umocowania pełnomocnika rejestrowanego. Ustawowy ustrój małżeński powinien zostać.
Propozycja brzmienia Art. 28 p. 5 – art. 53 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
powstania umocowania pełnomocnika rejestrowanego, chyba że mocodawca postanowi inaczej.
Postulujemy pozostawienie zdolności procesowej dla osoby, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego.
Niepokojący jest brak rozróżnienia pomiędzy kuratorami reprezentującymi z art. 21 ust 1 pkt 1 i 2 ustawy.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 65 § 1¹ Kodeksu postępowania cywilnego:
Osoba, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego, w zakresie jego umocowania podejmuje czynności procesowe przez tego kuratora. Osoba, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego, w zakresie spraw wskazanych w zdaniu poprzedzającym może podejmować czynności procesowe samodzielnie, jeżeli jest to konieczne dla ochrony jej praw.
Postulujemy wykreślenie całego § 2 z wyjątkiem zdania drugiego, ale powinno być ono jako odrębny przepis nie w tym miejscu. Powinno znaleźć się w ogólnych przepisach k.p.c.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 66 par. 2 Kodeksu postępowania cywilnego:
Jeżeli w toku postępowania okaże się, że zakres umocowania kuratora reprezentującego ustanowionego dla strony jest niewystarczający do ochrony jej praw i interesów, sąd może zawiadomić właściwy sąd o potrzebie zmiany zakresu umocowania kuratora o reprezentowanie osoby wspieranej w tym postępowaniu lub o potrzebie powołania kolejnego kuratora reprezentującego.
Uzasadnienie par. 7 odnosi się jedynie do stanu zdrowia: “We wszystkich sprawach, w których stan zdrowia uczestnika czyni go niezdolnym do podjęcia efektywnych czynności procesowych sąd będzie miał takie uprawnienie”, choć sam przepis nie precyzuje, o jakie “przypadki szczególnie uzasadnione chodzi.
Proponujemy zmianę brzmienia, która pozwalała by obciążyć osobę, dla której został ustanowiony pełnomocnik z urzędu, ale jednocześnie nie nakładała na sąd obowiązku jej obciążania.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 117 § 7 Kodeksu postępowania cywilnego:
Jeżeli nie zachodzą przesłanki określone w § 1 i 2, osoba ta może zostać zobowiązana przez sąd do uiszczenia wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego dla niej ustanowionego. W pozostałych wypadkach koszty zastępstwa procesowego adwokata lub radcy prawnego ustanowionego dla osoby, o której mowa w zdaniu poprzedzającym pokrywa Skarb Państwa.
W ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty funkcjonuje sformułowanie: niezdolny do świadomego wyrażenia zgody. Proponujemy wykorzystanie tej terminologii w art. 306 kodeksu postępowania cywilnego
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 306 Kodeksu postępowania cywilnego:
Jeżeli osoba, której krew ma być pobrana, ma ustanowionego kuratora reprezentującego albo umocowanego pełnomocnika rejestrowanego, a nie jest zdolna do świadomego wyrażenia zgody, zgodę wyraża kurator reprezentujący albo umocowany pełnomocnik rejestrowany
W związku z faktem, że przepis art. 543 [5] k.p.c. dotyczący zwolnienia pełnomocnika rejestrowanego znajduje w części pierwszej w księdze drugiej w tytule II w dziale I w rozdziale 1, oddział 4 Kodeksu postępowania cywilnego i są to sprawy z zakresu prawa osobowego, to nie ma potrzeby czynić zastrzeżenia w art. 519 [1] § 2 k.p.c., ponieważ zwolnienie pełnomocnika rejestrowanego jest objęty dyspozycją par. 1 artykułu 519 k.p.c.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 519 [1] § 2 Kodeksu postępowania cywilnego:
W sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli skarga kasacyjna przysługuje tylko w sprawach o przysposobienie, o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, chyba że wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż sto pięćdziesiąt tysięcy złotych, a także od postanowień w przedmiocie ustanowienia i uchylenia kurateli reprezentującej.
Proponujemy zmianę redakcyjną art. 543[4] zdanie pierwsze. Należy w tym przypadku odnieść się do zagadnienia ustanowienia kuratora, o którym mowa w art. 109[13] § 3 Kodeksu cywilnego. Zdanie drugie powinno pozostać bez zmian.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 543 [4] Kodeksu postępowania cywilnego:
Wniosek o ustanowienie kuratora, o którym mowa w art. 109[13] § 3 Kodeksu cywilnego, składa pełnomocnik rejestrowany.
Proponujemy zmianę redakcyjną art. 543[5] § 1. Nie ma potrzeby odwołania się do regulacji materialnoprawnej, ponieważ nie ma różnych materialnoprawnych podstaw zwolnienia pełnomocnika reprezentującego.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 543 [5] § 1 Kodeksu postępowania cywilnego:
O zwolnieniu pełnomocnika rejestrowanego sąd może orzec na wniosek lub z urzędu.
Proponujemy zmianę redakcyjną art. 543[6] § 1 zdanie pierwsze przez doprecyzowanie, że dotyczy to postępowania, o którym mowa w art. art. 543[5] § 1.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 543 [6] Kodeksu postępowania cywilnego:
Sąd może wydać postanowienie o zawieszeniu albo ograniczeniu uprawnień pełnomocnika rejestrowanego do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, o którym mowa w art. art. 543[5] § 1.
Czynności prawne dokonane przez pełnomocnika rejestrowanego w imieniu mocodawcy niezgodnie z postanowieniem, o którym mowa w § 1, po ujawnieniu tego postanowienia w Rejestrze Pełnomocnictw są nieważne.
Postulujemy, żeby zakreślić KRN termin nie dłuższy niż 3 dni na ujawnienie postanowienia w Rejestrze.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 546⁶ par. 12 Kodeksu postępowania cywilnego:
Uwaga do ustawy o notariacie
Postulujemy, żeby sprawy o kuratelę były we właściwości sądów rejonowych - wydziałów cywilnych.
Obok małżonka w tym przepisie powinna być mowa o osoba pozostających we wspólnym pożyciu.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605³ par. 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego:
„małżonek lub osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”
Natomiast „osoba pozostająca we wspólnym gospodarstwie domowym” powinna być uwzględniona w osobnym punkcie , oznaczonym jako punkt 6 (co wiąże się ze zmianą numeracji).
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605³ par. 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego:
„osoba pozostająca we wspólnym gospodarstwie domowym”
Zawiadomienie w miarę możliwości o postępowaniu powinno obejmować także osobę we wspólnym pożyciu.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605⁴ par. 2 Kodeksu postępowania cywilnego:
Sąd zawiadamia o toczącym się postępowaniu małżonka osoby, której postępowanie dotyczy, a w miarę potrzeby osobę pozostającą z nią we wspólnym pożyciu oraz osobę pozostającą z nią we wspólnym gospodarstwie domowym. Mogą oni wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji.
Przepis nie może przewidywać odstąpienia od wstępnego wysłuchania. Sędzia w toku wstępnego wysłuchania może odnotować niemożność porozumienia się, ale od samego wstępnego wysłuchania nie można odstąpić.
Nadto, przepis nie odpowiada jego uzasadnieniu, które mówi o obligatoryjnym wysłuchaniu. “Przewidziane w projektowanym przepisie obligatoryjne wysłuchanie może odbyć się w obecności biegłego psychologa lub biegłego innej specjalności”.
Ponadto paragraf 2 błędnie używa terminu „osoby, dla której ma zostać ustanowiony”
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605⁵ par 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego:
Osobę, której postępowanie dotyczy o ustanowienie kuratora reprezentującego, należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania. W przypadku osoby o złożonych potrzebach w komunikowaniu się, wysłuchanie przeprowadza się przy uwzględnieniu tych potrzeb. Wysłuchanie może odbyć się poza salą posiedzeń.
Pojęcie wymaganego wsparcia powinno zostać zastąpione pojęciem „potrzebnego wsparcia”
Sąd powinien sprawdzić w pierwszej kolejności, czy jest umocowany dla danej osoby pełnomocnik rejestrowany.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605⁶ par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego:
Sąd ustala w jakim zakresie osoba potrzebująca wsparcia jest w stanie postrzegać i oceniać rzeczywistość lub samodzielnie kierować swoim postępowaniem, jej sytuację osobistą i majątkową, a także rodzaj spraw, przy prowadzeniu których wymagane jest wsparcie. Ponadto w postępowaniu tym ustala się, czy osoba ta może w dostateczny sposób samodzielnie chronić swoje prawa lub interesy, a także, czy jest umocowany dla tej osoby pełnomocnik rejestrowany.
Ograniczenie obowiązku wykazu majątku tylko do osób pozostających we wspólnym gospodarstwie nie wyczerpuje wszystkich możliwych sytuacji.
Ograniczenie obowiązku wykazu majątku tylko do osób pozostających we wspólnym gospodarstwie nie wyczerpuje wszystkich możliwych sytuacji.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605⁶ par. 3 Kodeksu postępowania cywilnego:
Należy dodać: lub innych osób, mających wiedzę o majątku osoby.
Postulujemy usunięcie odwołania do zaburzeń psychicznych – z uzasadnienia wynika niezgodność z aktualną wiedzą i orzecznictwem Komitetu – nasze stanowisko przekazane zostało do MS w materiałach z realizacji projektu Aktywni Niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych.
Postulujemy uchylenie obecnego paragrafu 1 oraz odwołanie się do obecnych przepisów postępowania o ubezwłasnowolnienie w zakresie badania biegłych: zawsze psychologa i drugiego psychiatrę lub neurologa.
Ponadto należy uzupełnić paragraf 3 w zakresie umotywowanej oceny w opinii biegłych.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605⁷ par. 1 i 3 Kodeksu postępowania cywilnego:
Uchylenie paragrafu 1.
Paragraf 2 otrzymuje treść: Wobec osoby potrzebującej wsparcia powinna być wydana opinia przez biegłego psychologa oraz w zależności od stanu zdrowia i funkcjonowania przez lekarza psychiatrę albo neurologa, a razie stwierdzenia takiej potrzeby - przez biegłego innej specjalności
Paragraf 3: Opinia powinna obejmować umotywowaną ocenę stanu zdrowia i sposobu funkcjonowania danej osoby, zakres zrozumienia treści lub skutków oświadczeń woli lub możliwości dokonywania samodzielnie czynności prawnych.
Zdanie 2 zawiera błędne odwołanie: „Nie dotyczy to wysłuchania, o którym mowa w art. 605(4) § 1.”
Powinno być: „…o którym mowa w art. 605 (5) § 1.”
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605⁸ par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego:
Zdanie 2: „Nie dotyczy to wysłuchania, o którym mowa w art. 605⁵ § 1. ”
Postanowienie powinno zawierać zgodnie w proponowanym przez nas brzmieniem art. 21 czynności, które mogą być dokonywane:
Błąd redakcyjny.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605 (15) par. 5 Kodeksu postępowania cywilnego:
Sąd wykonuje nadzór, zaznajamiając się na bieżąco z działalnością kuratora oraz udziela mu wskazówek i poleceń
Dodanie par. 7
Sąd powinien mieć możliwość wysłuchania osoby w razie wątpliwości podczas wykonywanego nadzoru.
Postulujemy wprowadzenie przesłanki:
o konieczności prowadzenia postępowania o ustanowienie kuratora reprezentującego w toku postępowania o kuratora wspierającego.
Sąd powinien mieć możliwość ustanowienia kuratora wspierającego bez wniosku osoby potrzebującej wsparcia, lecz za jej zgodą.
Propozycja brzmienia Art. 29 – art. 605 (23) Kodeksu par. 2 postępowania cywilnego:
W przypadku, o którym mowa w §.1 ustanawiając kuratora reprezentującego sąd może jednocześnie ustanowić go kuratorem wspierającym w określonym zakresie bez wniosku osoby potrzebującej wsparcia, za jej zgodą.
Postępowanie o ustanowienie kuratora reprezentującego nie jest postępowaniem przeciwko adwokatowi, tylko na jego rzecz.
Propozycja brzmienia Art. 30 – art. 4c ustawy prawo o adwokaturze:
To samo uprawnienie przysługuje okręgowej radzie adwokackiej wtedy, gdy zostało wszczęte postępowanie o ustanowienie kuratora reprezentującego dla adwokata.
Projektowany art. 33 ustawy prawo o stowarzyszeniach wzbudza wątpliwości czy osoby dla których został powołany kurator reprezentujący albo umocowany pełnomocnik rejestrowany mogą należeć do stowarzyszeń, korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego.
Propozycja brzmienia Art. 33 – art. 2 ustawy prawo o stowarzyszeniach:
Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych oraz osoby, dla których został ustanowiony kurator reprezentujący albo umocowany pełnomocnik rejestrowany mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby pełnoletnie dla których nie został ustanowiony kurator reprezentujący albo umocowany pełnomocnik rejestrowany.
Umocowanie jedynie lekarzy psychiatrów i neurologów do wydawania zaświadczenia w przedmiocie zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem spowoduje niepotrzebne obciążenie lekarzy tej specjalności. Proponujemy dodanie psychologów jako specjalistów uprawnionych do wydawania zaświadczeń.
Propozycja brzmienia Art. 35 – art. 42a:
Lekarz specjalista w dziedzinie psychiatrii lub neurologii albo psycholog może wydać pełnomocnikowi rejestrowanemu, o którym mowa w art. 109¹¹ § 1-4 Kodeksu cywilnego także przed powstaniem umocowania zaświadczenie w przedmiocie zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem przez pacjenta, który udzielił pełnomocnictwa rejestrowanego.
Biorąc pod uwagę wagę instytucji pełnomocnika rejestrowanego ujawnienie jego umocowania powinno zostać dokonane jak najszybciej. Proponujemy aby odbywało się to niezwłocznie, jednak nie później niż 3 dni po sporządzeniu protokołu poświadczenia pełnomocnictwa rejestrowanego.
Propozycja brzmienia Art. 34 – 95zo par. 9:
Notariusz niezwłocznie, jednak nie później niż 3 dni po sporządzeniu protokołu poświadczenia pełnomocnictwa rejestrowanego dokonuje jego wpisu do Rejestru Pełnomocnictw przez wprowadzenie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego danych wynikających z protokołu poświadczenia pełnomocnictwa rejestrowanego. Notariusz opatruje wpis kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Ustanowienie kuratora reprezentującego, doradcy tymczasowego bądź pełnomocnika rejestrowanego nie pozbawia osoby wspieranej zdolności do czynności prawnych, wobec powyższego prawa pokrzywdzonego będą mogły być wykonywane przez kuratora reprezentującego lub doradcę tymczasowego w zakresie określonym przez sąd albo umocowanego pełnomocnika rejestrowanego.
Czy prawa pełnoletniej osoby potrzebującej wsparcia, która nie ma ustanowionego kuratora bądź pełnomocnika rejestrowanego będą mogły być wykonywane przez osobę pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje? Jeśli te uprawnienia mogłaby wykonywać ta osoba, to trzeba wskazać, że chodzi wyłącznie o sytuacje, w których nie ustanowiono jeszcze instrumentu wsparcia, ale osoba tego potrzebuje.
Propozycja brzmienia Art. 36 – art. 51 par. 2 zd. 2 Kodeksu postępowania karnego:
Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba potrzebująca wsparcia, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego lub doradcę tymczasowego albo umocowano pełnomocnika rejestrowanego, prawa jego może wykonywać kurator reprezentujący lub doradca tymczasowy w zakresie określonym przez sąd albo umocowany pełnomocnik rejestrowy.
§ 2. Jeżeli oskarżony jest osobą potrzebującą wsparcia, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego lub doradcę tymczasowego albo umocowano pełnomocnika rejestrowanego, czynności, o których mowa w § 1, może podejmować kurator reprezentujący, doradca tymczasowy, pełnomocnik rejestrowany albo osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje.”.
Propozycja brzmienia Art. 36 pkt 2 – art. 76 par 2 Kodeksu postępowania karnego :
Jeżeli oskarżony jest osobą potrzebującą wsparcia, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego lub doradcę tymczasowego albo umocowano pełnomocnika rejestrowanego, czynności, o których mowa w § 1, może podejmować kurator reprezentujący lub doradca tymczasowy albo umocowany pełnomocnik rejestrowy.
Przepis powinien być stosowany odpowiednio do umocowanego pełnomocnika rejestrowanego.
Propozycja brzmienia Art. 43 pkt 2 – art. 38a ustawy Prawo upadłościowe:
Przepis stosuje się odpowiednio do umocowanego pełnomocnika rejestrowanego.
Przepis powinien być stosowany odpowiednio do umocowanego pełnomocnika rejestrowanego.
Propozycja brzmienia Art. 43 pkt 4 – art. 79a ustawy Prawo upadłościowe:
Przepisy art 75-79 stosuje się odpowiednio do umocowanego pełnomocnika rejestrowanego.
Przepis zbędny, nie mający wartości normatywnej. W chwili wejścia w życie ustawy uchylone zostaje art 13 k.c., a art 16 k.c. zmienia brzmienie. W związku z powyższym ocena potrzeby wsparcia będzie dokonywana według przepisów niniejszej ustawy.
Propozycja brzmienia Art. 56:
Wykreślenie art. 56
Projektowane przepisy uchylają instytucję kuratora dla osoby niepełnosprawnej, natomiast w przepisach przejściowych brak jest przepisów odnoszących się do wszczętych, a niezakończonych spraw o ustanowienie, zmianę bądź uchylenie kuratora dla osoby niepełnosprawnej z art 183 k.r.o.
Propozycja brzmienia Art. 58, 60, 61, 62:
Wprowadzenie przepisów przejściowych dotyczących wszczętych, a niezakończonych postępowań w sprawie o ustanowienie, zmianę bądź uchylenie kuratora dla osoby niepełnosprawnej z art 183 k.r.o.
W projekcie brakuje przepisów przejściowych dotyczących innych istotnych aktów prawnych, mających znaczenie dla osób z niepełnosprawnościami i innych potrzebujących wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych. Postulujemy o ścisłą współpracę przede wszystkim z MRPiPS oraz z MZ o uwzględnienie regulacji pozostających w ich kompetencjach w przepisach przejściowych. Proponowany w projekcie ogólny przepis art. 65 nie jest wystarczający dla zapewnienia celu instrumentów wspieranego podejmowania decyzji i przede wszystkim zgodności z art. 12 Konwencji.
Proponowany art. 65 w swoim kształcie może prowadzić do niezgodności z art. 12 Konwencji, Komentarzem nr 1 do KPON i celem ustawy.
Artykuł podważa cel ustawy w postaci indywidualnego określania zakresu wsparcia.
Artykuł jest konsekwencją braku szczegółowych przepisów przejściowych i dostosowujących do wielu obowiązujących aktów normatywnych i z tego powodu prowadzić może do wielu nadużyć. Najważniejsze jest to, że nie uwzględnia zupełnie przewidzianej w art. 21 zakresowości wsparcia realizowanego przez kuratora reprezentującego, a to powinno być podstawą do ewentualnych ograniczeń w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych, o których mowa w art. 65.
Propozycja brzmienia Art. 65:
paragraf 1
Ilekroć w obowiązujących przepisach jest mowa o ubezwłasnowolnieniu w rozumieniu uchylanego art. 13 i art. 16 w brzmieniu dotychczasowym ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, należy przez to rozumieć korzystanie z instrumentów wspieranego podejmowania decyzji w formie kuratora reprezentującego albo pełnomocnika rejestrowanego, w zakresie określonym w postanowieniu lub pełnomocnictwie
Przepisy projektu nie przewidują dyspozycji dla Ministra Sprawiedliwości do opracowania programu szkoleń dla przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości i zasad ich realizacji. Tymczasem zmiana przepisów nie będzie wystarczająca do zmiany utrwalonych praktyk w zakresie postępowań dotyczących zdolności do czynności prawnych osób z niepełnosprawnością, przede wszystkim intelektualną, psychospołeczną. Niezbędne są szkolenia i dostęp do wysokiej jakości materiałów edukacyjnych na temat nowoczesnej definicji niepełnosprawności, wytycznych Komitetu ds.Praw Osób z Niepełnosprawnościami oraz wartości i zasad postępowania określonych w projektowanych przepisach. Ryzyko automatyzacji postępowań o ustanowienie kuratora reprezentującego, w tym szczególnie przewidziana możliwość z urzędu dla sądu do wszczynania postępowania na rok przed końcem okresu, na jaki kurator został ustanowiony, może prowadzić do tego, że proponowane rozwiązania będą miały jedynie charakter fasadowy.
KRS: 0000161135
NIP: 525-22-71-155
KONTO: Bank BNP Paribas 69 1600 1462 1890 6791 8000 0001
A website created in the WebWave website builder